Μαντώ Μαυρογένους: Η αφοσίωση στον Αγώνα, ο παράφορος έρωτας με τον Δημήτριο Υψηλάντη και ο μοναχικός θάνατος

25 Μαρτίου του 2021 σήμερα και συμπληρώνονται 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821, από την ιστορική εκείνη ημέρα που η Ελλάδα ξεκίνησε τον αγώνα για την απελευθέρωση, σηματοδοτώντας έτσι την έναρξη μιας νέας εποχής, τόσο για το Έθνος μας όσο και για ολόκληρο τον κόσμο. Έλληνες κάθε κοινωνικής τάξης συμμετείχαν με ψυχή και σώμα στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα και “αγκάλιασαν” το αίσθημα της ελευθερίας που απέπνεε η Επανάσταση του 1821.

Μία από τις μεγάλες ηρωίδες της Ελλάδας είναι η Μαντώ Μαυρογένους, κόρη του μεγαλέμπορου Νικολάου Μαυρογένους και της Ζαχαράτης Χατζή Μπάτη με καταγωγή από τη Μύκονο. Γεννήθηκε το 1796 στην Τεργέστη, περιοχή όπου ο πατέρας της δραστηριοποιούταν επαγγελματικά και μεγάλωσε σε μια μορφωμένη οικογένεια, επηρεασμένη από την εποχή του Διαφωτισμού. Λίγο καιρό πριν από την Επανάσταση μετακόμισε με τον Θείο της τον Παπα-Μαύρο στην Τήνο.

Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, έχοντας δύναμη, θάρρος, τόλμη και γενναιότητα η Μαντώ Μαυρογένους ξεσήκωσε τους κατοίκους της Μυκόνου κατά των Τούρκων. Στις 22 Οκτωβρίου 1822, οι Μυκονιάτες, υπό την ηγεσία της, απωθούσαν τους Οθωμανούς Τούρκους οι οποίοι αποβιβάστηκαν στο νησί. Εξόπλισε και εφοδίασε 150 άνδρες για να εκστρατεύσει στην Πελοπόννησο και έστειλε δυνάμεις και οικονομική υποστήριξη στη Σάμο, όταν το νησί απειλήθηκε από τους Τούρκους. Αργότερα, η Μαυρογένους έστειλε ακόμα ένα σώμα 50 ανδρών στην Πελοπόννησο, οι οποίοι συμμετείχαν στην άλωση της Τριπολιτσάς από τους Έλληνες.

Μη διστάζοντας να εναντιωθεί στους Τούρκους και παρά το γεγονός ότι ήταν γυναίκα, πολέμησε με όλη της την ψυχή στο Πήλιο, στη Φθιώτιδα και στη Λιβαδειά. Μιλώντας άπταιστα τη γαλλική γλώσσα, συνέταξε συγκινητική έκκληση προς τις γυναίκες της Γαλλίας, ζητώντας τη συμπαράστασή τους στον πληθυσμό της Ελλάδας για τον αγώνα του. 

Θέτοντας την ελευθερία του Έθνους ως μοναδικό στόχο ζωής, η Μαντώ Μαυρογένους διέθεσε όλη της την περιουσία στον αγώνα των Ελλήνων κατά των Τούρκων. Όταν ο πόλεμος τελείωσε, για τη συνολική δραστηριότητά της ο Ιωάννης Καποδίστριας της απένειμε το αξίωμα της Αντιστράτηγου επί τιμή και της παραχώρησε ένα σπίτι στο Ναύπλιο, όπου και μετακόμισε. 

Η εμβληματική φυσιογνωμία της μπορεί να δοξάστηκε κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821, όμως, αργότερα, το – νεοσύστατο – ελληνικό κράτος την αγνόησε, θέτοντάς την στο περιθώριο. Έτσι, για πολλούς αποτελεί μέχρι σήμερα μία από τους πιο αδικημένους ήρωες του αγώνα.

Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης και συγκεκριμένα το 1823 στο Ναύπλιο, η Μαντώ Μαυρογένους γνωρίζει και ερωτεύεται παράφορα τον Δημήτριο Υψηλάντη. Ο Δημήτριος Υψηλάντης ήταν ο αδερφός και εκπρόσωπος του Αλέξανδρου, του αρχηγού της Φιλικής Εταιρείας. Εκείνος ήταν 27 ετών ενώ η Μαντώ Μαυρογένους 24. Οι δυο τους δεν έκρυψαν τα έντονα συναισθήματα που τους ένωναν, παρά το μεγάλο αγώνα, με εκείνη να κοιμάται στη σκηνή του, που υπήρχε μέσα στο ελληνικό στρατόπεδο.

Το γεγονός ότι επρόκειτο για ένα ανύπαντρο ζευγάρι μπορεί να μην προβλημάτιζε τους ίδιους, όμως προβλημάτιζε τον περίγυρο προκαλώντας αντιδράσεις, μιας και η συμπεριφορά τους ήταν πολύ προχωρημένη για την εποχή. Παράλληλα, ιδιαίτερα προκλητικό θεωρήθηκε το γεγονός ότι τα σπίτια τους στο Ναύπλιο ήταν το ένα απέναντι από το άλλο.

Η Μαντώ Μαυρογένους στιγματίστηκε ως η ερωμένη του Δημήτριου Υψηλάντη και όταν το αντιλήφθηκε του ζήτησε να παντρευτούν. Βέβαια, δεδομένου ότι ήταν περίοδος πολέμου, εκείνος αρνήθηκε το γάμο αλλά συνέταξε ένα έγγραφο, στο οποίο ανέφερε ότι θα την παντρευτεί αμέσως μετά το πέρας του πολέμου. Η σχέση τους ίσως να είχε αίσιο τέλος, αν δεν είχε εμπλακεί ο Ιωάννης Κωλέττης. Ο ίδιος, νιώθοντας απειλή για τη θέση του με την ένωση των δύο αυτών οικογενειών, έβαλε σκοπό να τους χωρίσει, πράγμα που κατάφερε. 

Η Μαντώ Μαυρογένους επέστρεψε στο Ναύπλιο το 1830, όμως δεν υπήρξε επίσημη επανασύνδεση. Ο Υψηλάντης πέθανε το 1932 και λέγεται ότι η Μαντώ Μαυρογένους ακολούθησε τη νεκρική πομπή ντυμένη στα μαύρα. Τον θρήνησε σαν χήρα του. Μετά το θάνατο του Δημήτρη Υψηλάντη, η Μαντώ Μαυρογένους εξορίστηκε από το Ναύπλιο και επέστρεψε στη Μύκονο, όπου ασχολήθηκε με τη συγγραφή των απομνημονευμάτων της.

Το 1840, η ίδια μετακόμισε στην Πάρο προκειμένου να βρίσκεται δίπλα σε μερικούς συγγενείς της. Οκτώ χρόνια μετά και συγκεκριμένα τον Ιούλιο του 1848, η Μαντώ Μαυρογένους πέθανε από τυφοειδή πυρετό στην Πάρο, μόνη, λησμονημένη και πάμφτωχη, αφού είχε δωρίσει όλη της την περιουσία στον αγώνα των Ελλήνων.

Πηγές: Wikipedia / Μηχανή του χρόνου