Η Κοιτίδα ιδρύθηκε από ανθρώπους με πολυετή εμπειρία και εξειδίκευση σε θέματα ψυχικής λειτουργίας κατά την εγκυμοσύνη και ψυχικής ανάπτυξης βρεφών, στην πρώιμη θεραπευτική παρέμβαση για την αντιμετώπιση προβλημάτων κατά την περιγεννητική και βρεφική περίοδο. Αποστολή της είναι η απ’ ευθείας υποστήριξη των βρεφών και των οικογενειών τους, όπως και η διάχυση της γνώσης και των καλών πρακτικών που αφορούν στην προαγωγή της ψυχικής υγείας τα πρώτα χρόνια της ζωής μέσα από την εκπαίδευση και υποστήριξη επαγγελματιών.
Ένα σημαντικό έργο, μια βοήθεια απολύτως χρήσιμη…
-Τι είναι η Κοιτίδα;
Κοιτίδα = Ινστιτούτο για την προαγωγή της ψυχικής υγείας στην εγκυμοσύνη και τα πρώτα χρόνια της ζωής.
Η Κοιτίδα είναι ένας καινοτόμος οργανισμός στην Ελλάδα, καθώς πυρήνας της επɩκοɩνωνίας είναɩ το τρίπτυχο γονείς, νεογνό – βρέφος, επαγγελματίες. Ιδρύθηκε από ανθρώπους με πολυετή εμπειρία και εξειδίκευση:
-σε θέματα ψυχικής λειτουργίας κατά την εγκυμοσύνη και ψυχικής ανάπτυξης βρεφών
-στην πρώιμη θεραπευτική παρέμβαση για την αντιμετώπιση προβλημάτων κατά την περιγεννητική και βρεφική περίοδο.
Αποστολή μας είναι η απ’ ευθείας υποστήριξη των βρεφών και των οικογενειών τους, όπως και η διάχυση της γνώσης και των καλών πρακτικών που αφορούν στην προαγωγή της ψυχικής υγείας τα πρώτα χρόνια της ζωής μέσα από την εκπαίδευση και υποστήριξη επαγγελματιών.
-Ποιοι μπορούν να απευθυνθούν στην Κοιτίδα;
Ενήλικες ή ανήλικοι που επιθυμούν, περιμένουν ή έχουν αποκτήσει μωρό. Υπογόνιμα ζευγάρια και ζευγάρια που υποβάλλονται σε τεχνικές ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Γυναίκες και ζευγάρια που παρουσιάζουν ψυχικές δυσκολίες κατά την εγκυμοσύνη ή τη λοχεία. Γονείς με βρέφη και νήπια ηλικίας 0-4 ετών, που παρουσιάζουν δυσκολίες ή διαταραχές στη σχέση ή στην ψυχοσωματική εξέλιξη. Γονείς που απέκτησαν πρόωρο βρέφος ή βρέφος που χρήζει νοσηλείας ή παρουσιάζει κάποια κατάσταση υγείας απειλητική για την ζωή του. Γονείς που βίωσαν/βιώνουν περιγεννητικό πένθος.
Επαγγελματίες υγείας που παρέχουν υπηρεσίες στην περιγεννητική και βρεφική περίοδο. Ερευνητές και ερευνήτριες, καθηγήτριες-τές, όσες και όσοι αποφασίζουν για τις κοινωνικές πολιτικές και τις πολιτικές υγείας.
-Γιατί να έρθει κάποιος στην Κοιτίδα;
Η μοναδικότητα της ΚΟΙΤΙΔΑΣ ως οργανισμός έγκεɩταɩ στο ότɩ συνεργάζονται συμπληρωματικά οɩ εɩδɩκότητες του νεογνολόγου, γυναɩκολόγου, ψυχαναλυτή, ψυχɩάτρου, μαίας, κοɩνωνɩκού λεɩτουργού καɩ ψυχολόγου-ερευνητή. Έτσɩ, η ομάδα αντɩμετωπίζεɩ σφαɩρɩκά καɩ συνολɩκά την κάθε περίπτωση έτσɩ ώστε να παρέχεταɩ αποτελεσματɩκή υποστήρɩξη.
-Πόσο σημαντική είναι σήμερα η ψυχολογική υποστήριξη και ποια τα οφέλη της;
Το σύγχρονο μείζον θέμα ψυχικής υγείας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στη χώρα μας είναι:
-Η μητρική κατάθλιψη και ειδικότερα οι εκδηλώσεις κατάθλιψης κατά τη περιγεννητική περίοδο (από την εγκυμοσύνη μέχρι και τον 2ο μήνα της εξωμήτριας ζωής). Η πρώιμη πρόληψη και η διάγνωση της επιλόχειας ή περιγεννητικής κατάθλιψης στη μητέρα αποτελεί μείζον ζήτημα προαγωγής της δημόσιας υγείας και αφορά τόσο στην ίδια τη μητέρα όσο και στο παιδί και στο ευρύτερο οικογενειακό και κοινωνικό πλαίσιο. Η μητρική κατάθλιψη αυξάνει το κόστος στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας αλλά και στα δημόσια νοσοκομεία καθώς συνδέεται:
με πρόωρα νεογνά, με αδυναμία της μητέρας να αναλάβει τη φροντίδα του βρέφους, διότι συχνά εκείνη χρήζει παροχής ψυχιατρικών υπηρεσιών,
με παραμέληση και μεταβίβαση της ευθύνης για την ανατροφή του βρέφους σε ιδρύματα και άλλες δομές, με βρεφική θνησιμότητα η οποία συνοδεύεται από σημαντικό ψυχικό αλλά και οικονομικό κόστος για το κοινωνικό σύνολο.
Οɩ πρώɩμες εμπεɩρίες της φροντίδας που λαμβάνει ένα έμβρυο και το βρέφος, εγγράφονταɩ στο σώμα, στον εγκέφαλο καɩ στον ψυχɩσμό του συμβάλλοντας στη δόμηση τους. Επομένως, η έγκαɩρη ανίχνευση καɩ θεραπεία των ψυχɩκών δɩαταραχών κατά τη δɩάρκεɩα της εγκυμοσύνης είναɩ υψίστης σημασίας καθώς αυτές οɩ μορφολογɩκές αλλαγές στον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο του εμβρύου καɩ του βρέφους, θα καθορίσουν μεγάλο μέρος της μετέπεɩτα βɩολογɩκής καɩ ψυχοσυναɩσθηματɩκής του ανάπτυξης.
-Πώς αποφασίσατε να δημιουργήσετε την Κοιτίδα; Ποια ήταν η αφορμή;
-Ο δείκτης πολιτισμού μίας χώρας διαμορφώνεται πρωταρχικά, από τα μέτρα και τις πρακτικές φροντίδας, που έχουν προβλεφθεί και εφαρμόζονται για την προστασία της υγείας των εγκύων και των νεογνών. Στην χώρα μας οι δημόσιες δομές υγείας, που δύνανται να προσφέρουν ολοκληρωμένες υπηρεσίες ψυχικής συνοδείας και πρόληψης της Ψυχοπαθολογίας στην περιγεννητική περίοδο είναι περίπου ανύπαρκτες και οι εναπομείνασες δομές είναι υποστελεχωμένες και δύσκολα ανταπεξέρχονται στις αυξημένες ανάγκες για παροχή υπηρεσιών υγείας και πρόνοιας. Έχει αποδειχθεί από μελέτες που εκπονήθηκαν από Οικονομολόγους της Υγείας, ότι το κόστος για την Δημόσια Οικονομία, λόγω της μη παρέμβασης σε ζητήματα Ψυχικής Υγείας που εμφανίσθηκαν την περιγεννητική, νεογνική περίοδο, είναι τέσσερις φορές υψηλότερο σε σχέση με το κόστος των υπηρεσιών ψυχικής υγείας που πραγματοποιούνται την περίοδο αυτή.
-Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ
Το δημογραφικό πρόβλημα είναι άρρηκτα συνδεδεμένο: Τόσο με το ζήτημα των υπηρεσιών και πρακτικών ψυχικής φροντίδας και συνοδείας, οι οποίες προσφέρονται στις γυναίκες και τα ζευγάρια που επιθυμούν μία εγκυμοσύνη, ή κατά την διάρκεια αυτής, όσο και με τις δημόσιες υπηρεσίες ενίσχυσης και υποστήριξης της γονεϊκότητας, στις οποίες μπορεί να απευθυνθεί ένα ζευγάρι που απέκτησε ένα μωρό.Είναι ύψιστη προτεραιότητα στην χώρα μας, προκειμένου να επιθυμούν οι γυναίκες και οι σύντροφοι τους να κάνουν παιδιά , να σχεδιαστούν και να προσφέρονται στους νέους ή υποψήφιους γονείς χώροι συνάντησης και συνοδείας από την πολύ αρχή του ρόλου και της λειτουργίας τους.
-Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΠΟΥ ΠΛΑΙΣΙΩΝΟΥΝ ΤΗΝ ΓΕΝΝΗΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ
ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΜΑΣ:
Μια κοινωνία που κατανοεί τη σημασία της ψυχικής φροντίδας κατά την εγκυμοσύνη και στα πρώτα χρόνια της ζωής και προσφέρει πρόσβαση σε ολοκληρωμένες υπηρεσίες σε μητέρες και ζευγάρια, εξασφαλίζοντας την ομαλή ψυχοσωματική ανάπτυξη των παιδιών.
-Μοιραστείτε μαζί μας μια ιδιαίτερη για εσάς ιστορία…
Πριν δύο περίπου χρόνια, όταν ο Χρήστος ήταν 10 μηνών η κυρία Κ. νόσησε από καρκίνο. Επειδή οι θεραπείες της ήταν πολύ εξουθενωτικές για τον οργανισμό της και αδυνατούσε κινητικά να ανταποκριθεί στη φροντίδα του, αποφάσισαν με τον σύζυγο της να τον αναλάβει η πατρική γιαγιά στο δικό της σπίτι. Εκεί έμεινε για 8 μήνες, όσο κράτησαν οι θεραπείες της μητέρας. Είδα τους τρεις τους, όπως είναι η τεχνική μας στην ΚΟΙΤΙΔΑ για βρέφη μέχρι δύο ετών.
Μπήκε στον χώρο τυλιγμένος με τα χέρια και τα πόδια του γύρω από το σώμα του πατέρα, ο οποίος τον κρατούσε πολύ στοργικά. Η κυρία Κ. έκατσε απομακρυσμένη από το ζεύγος πατέρα – γιου στην άλλη άκρη του δωματίου. Εγώ μετακίνησα το καρεκλάκι στο οποίο κάθομαι προς την πλευρά της μητέρας. Ο Χρήστος έδειχνε πολύ ανήσυχος, κοίταζε εξεταστικά με ορθάνοιχτα μάτια και με φόβο τον χώρο και εμένα, γαντζωμένος πάνω στον πατέρα του. Την μητέρα ούτε καν την κοιτούσε ή της έδινε ένα παιχνίδι. Σαν δύο ξένοι, όπως ακριβώς μου είχε περιγράψει η κυρία Κ. στην πρώτη μεταξύ μας συνάντηση. Παρατηρώντας τον τρόπο που ο Χρήστος είχε τυλίξει με αγωνία το σώμα του γύρω από τον πατέρα, μου έδωσε την εντύπωση ενός μικρού άγριου ζώου που σκαρφαλώνει σε δέντρο, να βρει εκεί καταφύγιο και να ξεφύγει από έναν κίνδυνο, και μία απειλή μέχρι αυτά να απομακρυνθούν. Άρα, δεν υπήρχε εκεί μεταξύ μας και μεταξύ τους αρκετή ασφάλεια, ώστε να μπορέσει να ησυχάσει. Αυτή μου η εντύπωση ενισχύθηκε από την λεκτική του επικοινωνία με τον πατέρα. Ενώ το πρόσωπο του ήταν πολύ εκφραστικό όταν του έδινε εκείνος παιχνίδια, έβγαζε άναρθρες κραυγές, σαν σειρήνα, ακριβώς σαν να εξέπεμπε σημεία συναγερμού. Επίσης, δεν είχε περιέργεια να εξερευνήσει τα παιχνίδια. Μετά από αρκετή ώρα όπου το κλίμα αυτό δεν άλλαζε πλησίασα τον Χρήστο και του είπα απαλά.
-“Ο κίνδυνος Χρήστο έχει φύγει πια. Μπορείς να ξαναπαίξεις και πάλι με την μαμά, όπως παίζατε πριν αρρωστήσει, χωρίς να φοβάσαι ότι θα την ξαναχάσεις.”
Με την παρέμβαση μου αυτή ήθελα να σηματοδοτήσω την απομάκρυνση της απειλής απομάκρυνσης της μητέρας αλλά και την ελπίδα ότι τώρα μπορούν και πάλι, όπως άλλοτε, να παίζουν κάτω από συνθήκες ασφάλειας και για τους δύο. Στα τελευταία δέκα λεπτά της συνεδρίας, η κυρία Κ. πλησίασε τον Χρήστο, ο οποίος της το επέτρεψε και αντάλλαξαν μεταξύ τους κάποιες φευγαλέες, μικρής διάρκειας ματιές.
Προς το τέλος της συνεδρίας, χρησιμοποιώντας εγώ δύο αρκουδάκια, ένα μικρότερο και ένα μεγαλύτερο, άρχισα να παίζω μπροστά τους, έτσι όπως φανταζόμουν ότι θα μπορούσαν να αρχίσουν να πλησιάζουν η μία τον άλλο, χρησιμοποιώντας σωματικές κινήσεις: η μία αρκουδίτσα έπιανε την άλλη από τους ώμους, ψηλά, χτυπώντας την απαλά και βάζοντας η μία τα χέρια της στους ώμους της άλλης. Είναι τα σημεία στα οποία έχουμε την μεγαλύτερη συμπύκνωση Τ- επιδερμικών νευρώνων, οι οποίοι κατά την αμοιβαία σωματική επαφή δύο ανθρώπων, στέλνουν στον εγκέφαλο ένα μήνυμα που κατευνάζει και μειώνει τα επίπεδα της κορτιζόλης. Αυτό το παιχνίδι των σωματικών αγγιγμάτων στους ώμους και της σταδιακής προσέγγισης των δύο αρκούδων παίξαμε και στις δύο επόμενες συνεδρίες. Πριν τις καλοκαιρινές διακοπές είδα την κυρία Κ. δύο φορές μόνη της, στη διάρκεια των οποίων πρότεινα στην μητέρα να συνεχίσει παιχνίδια όπου πρωταγωνιστούσαν τα σώματα, τα σώματα τους μέσα στο νερό, όπως σε μία μικρή φουσκωτή πισίνα, να φτιάχνουν μικρές φωλίτσες με μαξιλάρια και να μπαίνουν οι δύο τους μέσα να μείνουν για κάποιο χρόνο. Στόχος των παιχνιδιών αυτών ήταν να ξαναχτιστεί μεταξύ τους ένα περιβάλλον ασφάλειας και εμπιστοσύνης, όπου θα πρωταγωνιστούσαν τα σώματα τους και τα αισθανόμενα.
Τους ξαναείδα όλους μαζί τον Οκτώβριο. Ήταν σαν να ήρθε μία άλλη οικογένεια. Στον χώρο μπήκαν προπορευόμενοι ο Χρήστος με την μαμά, πιασμένοι χέρι-χέρι, ακολουθούσε ο μπαμπάς από πίσω. Ο λόγος του είχε εξελιχθεί πάρα πολύ, ο Χ. έσφιζε από ενέργεια και κινήθηκε στον χώρο με άνεση και περιέργεια, παίζοντας πότε με την μαμά και πότε με τον μπαμπά .
Αυτή η σύντομη περίπτωση, μας δείχνει πώς είναι μία κατάσταση απόγνωσης και απελπισίας σε ένα μικρό βρέφος, που επήλθαν σε δεύτερο χρόνο, λόγω της απομάκρυνσης του από την μητέρα που ασθένησε από μία απειλητική για την ζωή της ασθένεια. Σε αυτές τις απειλητικές για όλους μας συνθήκες, εννοώ και για εμάς θεραπευτές, καλούμαστε να εργαστούμε αναγνωρίζοντας και εισάγοντας στο παιχνίδι την απειλή και τον τρόμο που υπέστη το παιδί από την ασθένεια της μητέρας. Με τον τρόπο αυτό, επανεισάγουμε την ελπίδα που κατακερματίστηκε μετά την διάγνωση του καρκίνου: την ελπίδα ότι το Σώμα της μητέρας που απειλήθηκε μπορεί να ξαναγίνει πηγή ευχαρίστησης και αμοιβαίων απολαύσεων, που μοιράζονται μητέρα και παιδί.
