Έχεις σκεφτεί ποτέ πόσο από τον χαρακτήρα και την προσωπικότητα του παιδιού σου είναι «γραμμένα» στα γονίδια και πόσο διαμορφώνονται από το περιβάλλον; Το παλιό δίλημμα φύση ή ανατροφή έχει απασχολήσει επιστήμονες, ψυχολόγους και γονείς για αιώνες. Στην πραγματικότητα όμως, δεν υπάρχει διαχωριστική γραμμή, αλλά μια συνεχής αλληλεπίδραση. Τα γονίδια βάζουν τα θεμέλια και το περιβάλλον χτίζει επάνω τους το σπίτι. Το θέμα είναι ότι κανένα σπίτι δεν βγαίνει ίδιο, ακόμη κι αν ξεκινά με παρόμοια σχέδια. Ακόμη και μέσα στην ίδια οικογένεια, δύο αδέλφια μπορούν να έχουν διαφορετική πορεία, παρόλο που μεγαλώνουν κάτω από την ίδια στέγη.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Γονίδια και περιβάλλον σε συνεχή διάλογο
Τα γονίδια κουβαλούν οδηγίες για το πώς θα αναπτυχθεί το παιδί, από το χρώμα των ματιών μέχρι την τάση του για εξωστρέφεια. Όμως δεν είναι όλα προκαθορισμένα. Σκέψου το σαν μια συνταγή: έχεις τα υλικά αλλά το πώς θα τα μαγειρέψεις κάνει τη διαφορά. Η διατροφή, η αγάπη, οι εμπειρίες, ακόμα και οι φίλοι του παιδιού, επηρεάζουν πώς θα εκφραστούν αυτά τα γονίδια. Γι’ αυτό δύο παιδιά με την ίδια βιολογική βάση μπορούν να εξελιχθούν τελείως διαφορετικά. Ακόμα και το σχολείο ή οι δάσκαλοι μπορεί να γίνουν καθοριστικοί παράγοντες που ενισχύουν ή περιορίζουν τις δυνατότητές του.
Η γλώσσα του DNA και πώς «μιλάει» με το περιβάλλον
Κάθε κύτταρο του σώματος κουβαλάει το DNA, το οποίο λειτουργεί σαν οδηγός χρήσης. Όμως αυτός ο οδηγός δε διαβάζεται πάντα με τον ίδιο τρόπο. Υπάρχουν γονίδια που «ενεργοποιούνται» ή «σιωπούν» ανάλογα με τις εμπειρίες και τις συνθήκες ζωής. Ένα απλό παράδειγμα είναι το ύψος. Αν και η γενετική δίνει τις κατευθύνσεις, η σωστή διατροφή και η υγεία του παιδιού καθορίζουν τελικά αν θα φτάσει το μέγιστο δυναμικό του. Το ίδιο ισχύει και για χαρακτηριστικά όπως η μνήμη, η ικανότητα συγκέντρωσης ή ακόμα και η ψυχική ανθεκτικότητα. Έτσι, το DNA δεν είναι μια άκαμπτη μοίρα αλλά μια δυναμική γλώσσα που μιλάει με το περιβάλλον.
Όταν τα γονίδια μπερδεύονται
Φυσικά, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου η γενετική παίζει πιο καθοριστικό ρόλο. Χρωμοσωμικές ανωμαλίες, όπως το σύνδρομο Down ή το σύνδρομο Turner, εμφανίζονται όταν τα «χρωμοσωμικά πακέτα» δν μοιράζονται σωστά. Αυτά τα σενάρια δεν τα αλλάζει ούτε το καλύτερο περιβάλλον, όμως το πώς θα ζήσει και θα αναπτυχθεί ένα παιδί με τέτοια χαρακτηριστικά επηρεάζεται έντονα από τη στήριξη και τα ερεθίσματα που θα πάρει. Εδώ βλέπεις ξεκάθαρα τη σημασία της φροντίδας, της εκπαίδευσης και της αγάπης. Μια σταθερή οικογένεια, η πρόσβαση σε θεραπευτικές παρεμβάσεις και η αποδοχή μπορούν να κάνουν τη διαφορά ανάμεσα σε μια δύσκολη καθημερινότητα και μια ζωή με ποιότητα.
Στο τέλος, το αν θα μοιάζει το παιδί περισσότερο στη μαμά, στον μπαμπά ή θα χαράξει εντελώς δική του πορεία είναι πάντα ένα μείγμα από γονίδια και εμπειρίες. Και αυτό το μείγμα δεν είναι στατικό, αλλά αλλάζει σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Το DNA δίνει το προσχέδιο, αλλά εσύ με τις επιλογές σου, την αγκαλιά σου και τις συνθήκες που δημιουργείς, βοηθάς το παιδί να γράψει τη δική του μοναδική ιστορία. Και αυτή είναι ίσως η πιο όμορφη απόδειξη ότι η επιστήμη και η αγάπη βαδίζουν μαζί.
Κεντρική εικόνα και εικόνες άρθρου: iStock
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ