Το διαζύγιο μέσα από τα μάτια των παιδιών

Το διαζύγιο είναι ένα από τα πιο δύσκολα κεφάλαια στη ζωή μιας οικογένειας, όχι μόνο για τους γονείς αλλά κυρίως για τα παιδιά. Εκείνα δεν έχουν τη δύναμη να αποφασίσουν, δεν καταλαβαίνουν το “γιατί” πίσω από μια τόσο μεγάλη αλλαγή και συχνά πλάθουν μέσα τους ιστορίες που τους πονάνε. Το πώς θα ζήσουν αυτή την περίοδο εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πώς θα τους μιλήσεις, πώς θα τα βοηθήσεις να νιώσουν ότι, όσο κι αν αλλάζει η μορφή της οικογένειας, η αγάπη δεν αλλάζει.

Όταν τα παιδιά νιώθουν ανήμπορα

Τα παιδιά συχνά αισθάνονται μικρά και αδύναμα μπροστά στο διαζύγιο. Δεν μπορούν να αλλάξουν την κατάσταση, δεν επιλέγουν με ποιον θα μείνουν, ούτε πότε θα δουν τον άλλο γονιό. Αυτό τους δημιουργεί μια βαθιά αίσθηση απώλειας ελέγχου. Κάποια παιδιά “παγώνουν” και γίνονται παθητικά, πιστεύοντας πως τίποτα δεν εξαρτάται από τα ίδια. Άλλα, αντίθετα, προσπαθούν να ελέγχουν τα πάντα —από το ποιο ποτήρι θα χρησιμοποιήσουν μέχρι ποιο βιβλίο θα διαβάσετε το βράδυ— επειδή έτσι νιώθουν πως έχουν ξανά τη δύναμη που έχασαν. Εκεί χρειάζεται να τους δείξεις, με απλές κουβέντες, πως μπορεί να μην μπορούν να αλλάξουν το διαζύγιο, αλλά μπορούν να διαλέξουν τι θέλουν να φάνε, τι θα φορέσουν, πώς θα περάσουν τον χρόνο τους. Το να ξαναβρουν μικρούς τρόπους να έχουν λόγο, τα βοηθά να σταθούν στα πόδια τους.

Ο φόβος ότι ο κόσμος τους γκρεμίζεται

Για ένα παιδί, οι γονείς είναι το σταθερό του σημείο. Είναι το λιμάνι του, το “αν κάτι πάει στραβά, αυτοί θα το φτιάξουν”. Όταν οι ίδιοι οι γονείς χωρίζουν, αυτό το αίσθημα ασφάλειας καταρρέει. Το παιδί μπορεί να αρχίσει να αγχώνεται για τα πάντα, να ξυπνά το βράδυ, να θέλει συνεχώς επιβεβαίωση. Δεν είναι “δύσκολο”, είναι τρομαγμένο. Χρειάζεται να του πεις καθαρά πως, όσο κι αν αλλάζει η μορφή της οικογένειας, υπάρχουν δύο γονείς που το φροντίζουν, που λύνουν τα προβλήματα, που παραμένουν σταθεροί. Η ασφάλεια δε χτίζεται με υποσχέσεις, αλλά με πράξεις και λόγια που επαναλαμβάνονται ξανά και ξανά: “Εμείς αναλαμβάνουμε, εσύ δε χρειάζεται να ανησυχείς για τίποτα”.

Όταν νιώθουν πως πρέπει να διαλέξουν πλευρά

Ακόμα κι αν κάνεις ό,τι μπορείς για να κρατήσεις τις εντάσεις μακριά, τα παιδιά καταλαβαίνουν πολλά. Αν ακούσουν κουβέντες, δουν θυμό ή απορρίψεις, μπορεί να αρχίσουν να σκέφτονται ποιος είναι “ο καλός” και ποιος “ο κακός”. Αυτό είναι επικίνδυνο, γιατί κάθε φορά που απορρίπτουν έναν γονιό, στην ουσία απορρίπτουν και ένα κομμάτι του εαυτού τους. Το παιδί δεν πρέπει ποτέ να μπει στη μέση, ούτε ως “μεσολαβητής”, ούτε ως “ψυχολόγος” του γονιού. Μίλησέ του θετικά για τον άλλο γονιό, δείξε του πως έχει δικαίωμα να αγαπά και τους δύο χωρίς ενοχές. Αυτή η στάση χτίζει μέσα του υγιείς σχέσεις, ακόμα κι όταν η οικογένεια αλλάζει μορφή.

Όταν κατηγορούν τον εαυτό τους

Πολλά παιδιά σκέφτονται ότι φταίνε εκείνα για το διαζύγιο. Δεν έχουν τη νοητική ωριμότητα να καταλάβουν ότι οι σχέσεις των ενηλίκων είναι περίπλοκες, οπότε δίνουν τη δική τους εξήγηση: “αν ήμουν πιο καλό παιδί, δεν θα χώριζαν”. Αυτή η σκέψη τα γεμίζει ενοχές και ντροπή. Εδώ χρειάζεται να είσαι ξεκάθαρος: “Δε φταις εσύ, δεν έχεις κάνει τίποτα λάθος”. Μπορείς να εξηγήσεις με απλά λόγια ότι οι μεγάλοι κάποιες φορές δεν μπορούν να ζουν μαζί, αλλά αυτό δεν αλλάζει ποτέ την αγάπη τους για το παιδί. Όσο πιο συχνά το ακούει, τόσο πιο εύκολα θα το πιστέψει.

Το διαζύγιο μπορεί να αφήσει βαθιά αποτυπώματα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η ιστορία τελειώνει εκεί. Τα παιδιά δε χρειάζονται μια “τέλεια” οικογένεια, χρειάζονται σταθερή αγάπη, ειλικρίνεια και συναισθηματική παρουσία. Ακόμα κι αν το διαζύγιο έγινε χρόνια πριν, ποτέ δεν είναι αργά να διορθωθούν οι αφηγήσεις που κουβαλούν μέσα τους. Γιατί αυτό που τους μένει τελικά δεν είναι το διαζύγιο, αλλά το πώς τα κράτησες κοντά σου μέσα από αυτό.

Κεντρική εικόνα και εικόνες έρθρου: iStock