«Χάσαμε το εγώ για χάρη του εμείς»: Όταν η σχέση γίνεται συγχώνευση

Η Μαρία και ο Γιάννης είναι μαζί δέκα χρόνια. Από την πρώτη στιγμή ένιωσαν πως ήταν «ίδιοι σε όλα». Έκαναν τα πάντα μαζί: κοινές παρέες, ίδια ενδιαφέροντα, ίδιες απόψεις, χωρίς ποτέ να μαλώσουν ή να διαφωνήσουν. Έλεγαν πως δεν χρειάζεται να μιλάνε, καταλάβαιναν ο ένας τον άλλον «με το βλέμμα». Όμως, δέκα χρόνια μετά, η Μαρία νιώθει ότι δεν είναι πια ο εαυτός της. Δεν ξέρει τι της αρέσει, τι τη συγκινεί. Νιώθει άδεια. Ο Γιάννης, από την άλλη, την βλέπει να απομακρύνεται χωρίς να μπορεί να καταλάβει το γιατί.

Τι συνέβη σε αυτή τη σχέση που κάποτε φάνταζε ιδανική; Η απάντηση βρίσκεται σε ένα φαινόμενο που πολλοί μπερδεύουμε με την “τέλεια” σχέση: τη συγχώνευση. Παρακάτω, η ψυχοθεραπεύτρια Μαρίνα Μόσχα εξηγεί.

Τι είναι η συγχώνευση στις σχέσεις;

Η συγχώνευση είναι η σταδιακή απώλεια της προσωπικής ταυτότητας μέσα σε μία στενή σχέση. Είναι όταν το «εγώ» εξαφανίζεται και αντικαθίσταται εξ ολοκλήρου από ένα διαρκές «εμείς». Όταν δεν μπορούμε να υπάρξουμε χωρίς τον άλλον – όχι από επιλογή, αλλά από φόβο.

Ενώ στην αρχή μιας σχέσης η έντονη σύνδεση μοιάζει με μαγεία, η συγχώνευση γίνεται επικίνδυνη όταν:

• Δεν υπάρχει χώρος για προσωπικές απόψεις και συναισθήματα.

• Η διαφωνία βιώνεται ως απειλή.

• Η ανάγκη για επιβεβαίωση από τον σύντροφο είναι συνεχής και καθοριστική για τη συναισθηματική σταθερότητα.

• Κάθε μορφή διαφοροποίησης προκαλεί ανασφάλεια ή φόβο εγκατάλειψης.

Γιατί μοιάζει με αγάπη (αλλά δεν είναι!)

Η συγχώνευση συχνά εκλαμβάνεται ως έντονη αγάπη ή βαθύ δέσιμο. Δεν μαλώνουμε, άρα δεν έχουμε προβλήματα. Νιώθουμε ένα με τον άλλον, άρα είμαστε ταιριαστοί. Όμως, αυτή η «ηρεμία» δεν βασίζεται στην ειλικρινή επικοινωνία αλλά στην καταπίεση της διαφοροποίησης.

Σύμφωνα με τον ψυχίατρο Murray Bowen, ο οποίος εισήγαγε την έννοια της διαφοροποίησης του εαυτού, τα άτομα με χαμηλή διαφοροποίηση τείνουν να συγχωνεύονται στις σχέσεις τους. Αποφεύγουν τις συγκρούσεις για να διατηρήσουν την ψευδαίσθηση της οικειότητας, χωρίς να αντιλαμβάνονται ότι στην πραγματικότητα καταστέλλουν την προσωπικότητά τους.

Πώς αναγνωρίζεται μια συγχωνευτική σχέση;

Αν και δεν είναι πάντα εύκολο να διακριθεί, κάποια χαρακτηριστικά σημάδια είναι:

• Υπερβολική συμφωνία και αποφυγή διαφωνιών.

• Έλλειψη προσωπικού χρόνου και ενδιαφερόντων.

• Η ανάγκη να κάνουμε τα πάντα μαζί (φιλίες, χόμπι, αποφάσεις).

• Η δυσκολία έκφρασης προσωπικών αναγκών ή συναισθημάτων.

• Η αίσθηση ότι δεν είμαι καλά αν ο σύντροφός μου δεν με αποδέχεται απόλυτα.

• Ο φόβος ότι οποιαδήποτε διαφορά μπορεί να οδηγήσει σε ρήξη ή εγκατάλειψη.

• Η σταδιακή απώλεια της ερωτικής επιθυμίας, επειδή η απόσταση που χρειάζεται για να υπάρχει πόθος έχει εκλείψει.

Όταν η αγάπη γίνεται φόβος

Η συγχώνευση δεν είναι ούτε αγάπη ούτε έρωτας. Είναι φόβος:

• Φόβος να μείνω μόνος/η.

• Φόβος να δω ποιος είμαι έξω από τη σχέση.

• Φόβος να σε δω όπως πραγματικά είσαι, διαφορετικός/ή από μένα.

Αληθινή αγάπη είναι να είμαι μαζί σου επειδή σε επιλέγω – όχι επειδή δεν μπορώ χωρίς εσένα. Είναι να σε συναντώ μέσα από τη δική μου πορεία, όχι να χανόμαστε ο ένας μέσα στον άλλον. Όταν η αγάπη δεν στηρίζεται στην ατομικότητα αλλά στην εξάρτηση, παύει να είναι υγιής.

Πώς μπορώ να καταλάβω τι συμβαίνει στη δική μου σχέση;

Αν αναρωτιέσαι μήπως η δική σου σχέση έχει στοιχεία συγχώνευσης, μπορείς να ξεκινήσεις με κάποιες απλές ερωτήσεις:

• Αντέχετε και οι δύο τη διαφορετικότητα; Ή νιώθεις ότι απειλεί τη σχέση;

• Μπορείτε να έχετε διαφορετικές παρέες, ενδιαφέροντα, απόψεις;

• Μπορείτε να υπάρχετε και χώρια, χωρίς άγχος ή αίσθηση εγκατάλειψης;

• Νιώθεις ελεύθερος/η να εκφράσεις συναισθήματα και ανάγκες που δεν συμφωνούν με του συντρόφου σου;

Από τη συγχώνευση στη σύνδεση

Η λύση δεν είναι η απομάκρυνση ή η αποστασιοποίηση, αλλά η επαναφορά της ατομικότητας μέσα στη σχέση. Η σχέση ανθίζει όταν και οι δύο μπορούν:

• Να είναι αυθεντικοί,

• Να εκφράζονται χωρίς φόβο,

• Να συνδέονται χωρίς να χάνονται.

Η συναισθηματική εγγύτητα δεν απαιτεί να συμφωνούμε σε όλα. Απαιτεί να αντέχουμε τις διαφορές και να μπορούμε να είμαστε μαζί, χωρίς να χάσουμε τον εαυτό μας.

Να θυμάσαι:

Η συγχώνευση μπορεί να μοιάζει με ρομαντισμό, αλλά καταλήγει να πνίγει τον έρωτα. Η αγάπη δεν χρειάζεται να καταπιεί – χρειάζεται να χωρέσει.
Και για να χωρέσουμε, πρέπει πρώτα να υπάρχουμε.