Πώς να εξηγήσεις στο παιδί σου τον θάνατο με απλά λόγια και αλήθειες

Το να μιλήσεις στο παιδί σου για τον θάνατο είναι ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα που μπορεί να χρειαστεί να κάνεις. Συνήθως το αποφεύγεις, μέχρι που έρχεται εκείνη η στιγμή που δε μπορείς πια να το προσπεράσεις. Κι ενώ οι μεγάλοι έχουμε τους δικούς μας τρόπους να διαχειριζόμαστε την απώλεια, τα παιδιά δεν έχουν ακόμη τα λόγια, ούτε την εμπειρία να καταλάβουν τι σημαίνει ότι «κάποιος έφυγε για πάντα». Η αλήθεια είναι πως ο θάνατος είναι κομμάτι της ζωής και όσο πιο νωρίς το παιδί αρχίσει να τον κατανοεί μέσα από τη φυσική του διάσταση, τόσο πιο έτοιμο θα είναι να τον διαχειριστεί όταν έρθει η ώρα.

Μίλα για τη ζωή πριν μιλήσεις για το τέλος της

Μπορεί να σου φαίνεται παράξενο, αλλά το καλύτερο που μπορείς να κάνεις είναι να ξεκινήσεις τη συζήτηση όταν όλα είναι ήρεμα. Δε χρειάζεται να περιμένεις να χαθεί ένα αγαπημένο πρόσωπο ή ζώο για να αγγίξεις το θέμα. Μπορείς να μιλήσεις για τον κύκλο της ζωής με αφορμή κάτι απλό: ένα λουλούδι που μαράθηκε, ένα έντομο που δεν κινείται πια, ακόμα και ένα φρούτο που σάπισε. Έτσι, το παιδί αρχίζει να αντιλαμβάνεται ότι η ζωή έχει αρχή, μέση και τέλος. Αν θέλεις, μπορείς να μιλήσεις και για το τι πιστεύεις εσύ για τη συνέχεια, για τον παράδεισο ή για την ενέργεια που δεν χάνεται ποτέ. Δεν χρειάζονται μεγάλοι λόγοι, μόνο απλές κουβέντες, ειλικρίνεια και αγκαλιά.

Εξήγησέ το χωρίς “όμορφες” λέξεις

Όταν έρθει η στιγμή να πεις σε ένα παιδί ότι κάποιος πέθανε, προσπάθησε να είσαι καθαρός και συγκεκριμένος. Οι όμορφες εκφράσεις όπως “έφυγε” ή “κοιμήθηκε” μπορεί να το μπερδέψουν και να του γεννήσουν φόβους. Πες του την αλήθεια με απλό τρόπο: “Ο παππούς πέθανε, το σώμα του σταμάτησε να δουλεύει και δεν μπορούμε πια να τον δούμε”. Είναι δύσκολο να το ξεστομίσεις, αλλά το παιδί χρειάζεται να νιώσει ότι μπορεί να σε εμπιστευτεί. Αν σε ρωτήσει πότε θα γυρίσει, πες του ότι δε θα επιστρέψει, αλλά θα τον θυμόμαστε και θα τον αγαπάμε πάντα. Αν ρωτήσει αν θα πεθάνεις κι εσύ, πες του ότι όλοι κάποτε πεθαίνουμε, αλλά τώρα είστε εδώ και ζείτε μαζί, και ότι φροντίζεις να είσαι υγιής και ασφαλής. Δεν χρειάζονται υποσχέσεις, χρειάζεται ασφάλεια και αλήθεια.

Μην κρύβεις τα συναισθήματά σου

Πολλοί γονείς πιστεύουν πως πρέπει να δείχνουν “δυνατοί”, όμως τα παιδιά χρειάζονται να βλέπουν και τα δάκρυά σου. Όταν σε βλέπουν να κλαις και να μιλάς για το πώς νιώθεις, μαθαίνουν πως το πένθος είναι φυσιολογικό. Αν σε ρωτήσει γιατί κλαις, μπορείς να του πεις: “Είμαι λυπημένος γιατί μου λείπει η γιαγιά, θέλεις να μου δώσεις μια αγκαλιά;” Έτσι, του δείχνεις ότι η θλίψη δεν είναι κάτι που πρέπει να φοβάται. Και αν δεις το παιδί να παίζει “κηδείες” ή να μιλά για τον θάνατο μέσα από το παιχνίδι, μην πανικοβληθείς. Είναι ο τρόπος του να επεξεργάζεται το συναίσθημα. Μέσα από το παιχνίδι, τα παιδιά βάζουν σε σειρά όσα δεν μπορούν να εκφράσουν με λόγια.

Αντί για τέλος, μια συνέχεια

Αν αναρωτιέσαι αν το παιδί πρέπει να πάει σε κηδεία, η απάντηση εξαρτάται από το ίδιο. Αν θέλει να πάει, εξήγησέ του τι θα δει και τι θα γίνει, και φρόντισε να υπάρχει κάποιος δικός του άνθρωπος δίπλα του για να το βοηθήσει αν νιώσει άβολα. Αν όχι, μπορείς να του προτείνεις να αποχαιρετήσετε μαζί με τον δικό σας τρόπο: να ανάψετε ένα κερί, να φυτέψετε ένα λουλούδι ή να φτιάξετε ένα μικρό άλμπουμ με φωτογραφίες. Η ανάμνηση μπορεί να γίνει μια όμορφη συνήθεια, ένα σημείο σύνδεσης με αυτόν που έφυγε. Έτσι, το παιδί θα μάθει ότι ο θάνατος δε σβήνει την αγάπη, απλώς τη μεταμορφώνει σε μνήμη.

Ο θάνατος είναι ίσως το πιο δύσκολο “μάθημα ζωής”, όμως μέσα από αυτό τα παιδιά μαθαίνουν τι σημαίνει να αγαπάς. Δε χρειάζεται να έχεις όλες τις απαντήσεις, αρκεί να έχεις διάθεση να ακούσεις, να αγκαλιάσεις και να πεις την αλήθεια χωρίς φόβο. Γιατί τελικά, αυτό που μένει, δεν είναι η φράση “όλα θα πάνε καλά”, αλλά η βεβαιότητα ότι θα τα περάσετε μαζί.

Κεντρική εικόνα και εικόνα άρθρου: iStock