Γιατί τα παιδιά αγχώνονται περισσότερο από ποτέ – Και τι σχέση έχει αυτό με το παιχνίδι;

Αν ρίξεις μια ματιά γύρω σου θα δεις ότι τα παιδιά σήμερα κουβαλούν ένα βάρος που δεν τους ταίριαζε παλιότερα. Μικροί άνθρωποι με μεγάλα άγχη, ένα πρόγραμμα πιο γεμάτο από του μέσου ενήλικα και ελάχιστο χώρο για να πάρουν ανάσα. Κι όμως, κάπου ανάμεσα σε όλα αυτά, λείπει κάτι βασικό. Το παιχνίδι. Όχι το οργανωμένο, όχι το εκπαιδευτικό, αλλά εκείνο το ελεύθερο παιχνίδι που ζούσες κι εσύ κάποτε. Αυτό που σε άφηνε να ανακαλύψεις τον δρόμο σου, να πάρεις μικρά ρίσκα και να νιώσεις ότι μπορείς να σταθείς μόνος σου. Και όπως δείχνουν όλο και περισσότερες έρευνες, η έλλειψη αυτής της αυτονομίας έχει κόστος στη συναισθηματική υγεία των παιδιών.

Η άνοδος του παιδικού άγχους και τι κρύβεται από κάτω

Τα τελευταία χρόνια τα περιστατικά άγχους και κατάθλιψης έχουν εκτοξευθεί. Δεν μιλάμε για μια μικρή αύξηση αλλά για πολλαπλασιασμό. Οι ειδικοί το βλέπουν καθημερινά και μάλιστα πολλές επιστημονικές οργανώσεις έχουν χαρακτηρίσει την παιδική ψυχική υγεία ως ζήτημα επείγουσας ανάγκης. Αυτό δε σημαίνει ότι ξαφνικά «τα παιδιά δεν αντέχουν», σημαίνει ότι το περιβάλλον γύρω τους έχει αλλάξει. Τα ωράρια τους είναι πιο αυστηρά, οι προσδοκίες ψηλότερες και οι στιγμές ανεμελιάς λιγότερες. Η σύγκριση με παλιότερες δεκαετίες δεν γίνεται για να νοσταλγήσουμε το παρελθόν αλλά για να καταλάβουμε ότι η ισορροπία ανάμεσα στη δομή και στην ελευθερία έχει μετακινηθεί επικίνδυνα.

Το χαμένο παιχνίδι και η δύναμη της αυτονομίας

Το ελεύθερο παιχνίδι δεν είναι «χάσιμο χρόνου». Είναι ο χώρος όπου το παιδί δοκιμάζει πράγματα χωρίς φόβο, μαθαίνει να εμπιστεύεται τον εαυτό του και αποκτά δεξιότητες που δεν διδάσκονται με οδηγίες. Όταν παίζει έξω με φίλους, όταν αποφασίζει μόνο του τι θα κάνει, όταν λερώνεται και φαντάζεται, αποκτά μια αίσθηση ικανότητας που αργότερα λειτουργεί ως ασπίδα απέναντι στο άγχος. Το πρόβλημα είναι ότι αυτά τα περιθώρια έχουν περιοριστεί. Περισσότερες ώρες σε κλειστούς χώρους, λιγότερη ανεξαρτησία, περισσότερη επιτήρηση. Δεν φταις εσύ, φταίει ένα ολόκληρο σύστημα που έγινε υπερπροστατευτικό. Όμως τα παιδιά χρειάζονται και λίγο χώρο να ανοίξουν τα φτερά τους.

Και οι μεγάλοι; Μήπως χρειαζόμαστε κι εμείς λίγο παιχνίδι;

Η ψυχική υγεία των παιδιών συνδέεται άμεσα με τη δική σου. Αν ζεις σε διαρκή πίεση, αν δεν ξεκουράζεσαι ποτέ, αν δεν έχεις χρόνο να γελάσεις ή να κάνεις κάτι για σένα, αυτό περνάει στο παιδί χωρίς να το καταλαβαίνεις. Οι ειδικοί λένε πως η μοναξιά και η ψυχική κόπωση των ενηλίκων έχουν ανέβει όσο ποτέ. Δεν χρειάζεται να κάνεις κάτι σπουδαίο, αρκεί να βάλεις λίγο «ενήλικο παιχνίδι» στη ζωή σου. Μια έξοδο με φίλους, μια ώρα για χόμπι, μια στιγμή ελαφρότητας που σου θυμίζει ότι είσαι άνθρωπος. Αυτό δεν είναι πολυτέλεια αλλά προϋπόθεση για να στηρίξεις και το παιδί σου.

Όλο αυτό δε σημαίνει ότι η λύση βρίσκεται μόνο στο παιχνίδι, ούτε ότι θα εξαφανιστούν οι δυσκολίες μαγικά. Σημαίνει όμως ότι η ελευθερία, η κίνηση, η παρέα και ο αυθορμητισμός έχουν τεράστια δύναμη. Αν δώσεις στο παιδί σου λίγο περισσότερο χώρο να εξερευνήσει και δώσεις και σε σένα λίγη παραπάνω φροντίδα, τότε φτιάχνεις μια βάση που ενισχύει την ανθεκτικότητα και από τις δύο πλευρές. Δεν αλλάζεις τον κόσμο, αλλά αλλάζεις τον τρόπο που τον αντιμετωπίζεις, κι αυτό είναι ήδη μια αρχή.

Κεντρική εικόνα και εικόνα άρθρου: iStock