Τζάκι: Η επιλογή, το στιλ, η διακόσμηση

Πολλά πράγματα αναθεωρούνται με την οικονομική κρίση. Ένα από αυτά και η θέρμανση. Το τζάκι λοιπόν επιστρέφει στα σπίτια μας. Ο διακοσμητής Κωνσταντίνος Ράπτης μας βοηθάει να επιλέξουμε… Ποια είναι τα είδη του; Ποια τζάκια είναι πιο αποδοτικά;

Η φωτιά έπαιζε πάντα σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του ανθρώπου. Με την ανακάλυψη και τη χρήση της, οι πρόγονοί μας κατάφεραν να αποκτήσουν ζεστασιά αλλά και υγιεινό τρόπο διατροφής. Βελτίωσαν το βιοτικό τους επίπεδο και σύμφωνα με τους επιστήμονες, οι φλόγες της, ανάπτυξαν την σκέψη και το βαθύ στοχασμό.

Σήμερα, η φωτιά δεν παίζει τον ίδιο ρόλο που έπαιζε μέσα στους αιώνες, αλλά συνεχίζουμε να τη θέλουμε μέσα στα σπίτια μας. Η εστία, που στην αρχαιότητα αποτελούσε το κέντρο γύρω από το οποίο χτιζόταν ένα σπίτι, ακόμα και σήμερα υπάρχει απλά έχει άλλο όνομα: λέγεται τζάκι.

Κάθε χώρος όταν διαθέτει τζάκι αποκτά αμέσως ένα σημείο αναφοράς που εκτός από τη πρακτική του πλευρά, χαρίζει και δυνατότητες για εντυπωσιακή διακόσμηση. Οι σύγχρονες εστίες αντιμετωπίζονται σαν βασικό κομμάτι του κτιρίου και συμβάλουν στο να γίνει το σπίτι μας ομορφότερο και πιο ζεστό.

Τα τζάκια αποτελούνται από 3 μέρη: την εστία που γίνεται η καύση, την καπναγωγό που συλλέγει το καπνό της καύσης και την καπνοδόχο ή καμινάδα που οδηγεί τον καπνό στο εξωτερικό περιβάλλον. Μια σωστή τοποθέτηση τζακιού είναι συνάρτηση πολλών πραγμάτων και γίνεται από εξειδικευμένους τεχνίτες, μετά από μελέτη.

ΠΩΣ ΔΙΑΛΕΓΟΥΜΕ ΤΖΑΚΙ;

Πως όμως διαλέγουμε ένα τζάκι; Πως το διακοσμούμε ανάλογα με το στιλ του υπόλοιπου χώρου; Ποια τζάκια είναι πιο αποδοτικά;

1. Επιτοίχια τζάκια, που όπως καταλαβαίνουμε από το όνομά τους είναι αυτά που ακουμπάνε μια τους πλευρά στον τοίχο. Αυτά χωρίζονται σε 2 μεγάλες κατηγορίες, τα μετωπικά και τα γωνιακά.

– Τα μετωπικά είναι αυτά που μπαίνουν στη μέση του τοίχου και διακοσμούνται οι 3 πλευρές τους, αλλά περισσότερο βάρος δίνεται πάντα στην πρόσοψή τους. Όλοι οι διακοσμητές τα προτιμούμε γιατί δίνουν πολλές επιλογές διακόσμησης και βοηθάνε στην συμμετρία του χώρου.

Μετωπικό τζάκι.

– Τα γωνιακά είναι αυτά που καταλαμβάνουν μια γωνία ανάμεσα σε 2 τοίχους και συνήθως χρησιμοποιούνται σε μικρότερους χώρους, ή σε τετράγωνα δωμάτια που η χωροθέτηση αναγκαστικά γίνεται με βάση τις διαγώνιους.

2. Ελεύθερα τζάκια είναι αυτά που καταλαμβάνουν κεντρικό σημείο μέσα στο δωμάτιο, χωρίς να ακουμπάνε σε κανέναν τοίχο. Είναι η απόλυτη απομίμηση της αρχαίας εστίας που τοποθετούνταν στη μέση του χώρου και αποτελούσε το κέντρο γύρω από το οποίο χτιζόταν το σπίτι. Είναι μια δύσκολη επιλογή και χρησιμοποιούνται αποκλειστικά σε πολύ μεγάλους χώρους.

Όλα τα παραπάνω είδη εστιών υπάρχουν σε πολλά μεγέθη και σχήματα. Έτσι βλέπουμε τζάκια ίσια, κυκλικά, πρισματικά και σε διαστάσεις που ποικίλουν ανάλογα το χώρο που τοποθετούνται.

Επίσης όλα τα είδη μπορούν να είναι χτιστά ή προκατασκευασμένα. Στην πρώτη περίπτωση εξαρτιόμαστε απόλυτα από τη τεχνογνωσία και την εμπειρία του τεχνίτη που θα τα κατασκευάσει και θα τα τοποθετήσει. Τα προκάτ, που πλέον έχουν κατακλείσει την αγορά, είναι βιομηχανοποιημένες κατασκευές που το μόνο που χρειάζονται είναι τοποθέτηση.

– Ο βασιλιάς των τζακιών είναι φυσικά όσα καίνε ξύλο. Η φωτιά του ξύλου όταν καίγεται, είναι περασμένη μέσα στο DNA μας σαν η απόλυτη μορφή θαλπωρής. Είναι η πρώτη επιλογή που μας έρχεται στο μυαλό όταν αποφασίζουμε να εντάξουμε ένα τζάκι στο χώρο μας. Επειδή όμως είναι και η πιο δύσκολη, απαιτεί μελέτη και τεχνογνωσία για να τα τοποθετήσουμε.

– Τα τζάκια αερίου που καίνε φυσικό αέριο ή προπάνιο. Έχουν αρχίσει πλέον να χρησιμοποιούνται πιο συχνά, μιας και η τεχνολογία τα έχει κάνει πιο αποδοτικά από παλιότερα. Το κακό με αυτά τα τζάκια είναι ότι η φλόγα ποτέ δε φτάνει την ποιότητα και την ομορφιά της φλόγας του τζακιού που καίει ξύλο. Το θετικό είναι ότι δεν απαιτούν καμινάδα και άρα μπαίνουν και σε χώρους που η τοποθέτηση ενός συμβατικού τζακιού είναι αδύνατη.

– Υπάρχουν τα τελευταία χρόνια στην αγορά τζάκια που καίνε ένα υγρό με βάση την αιθανόλη (οινόπνευμα) και ονομάζονται βιοαιθανόλης. Είναι επιλογή που έχει περισσότερο διακοσμητικό χαρακτήρα μιας και δεν έχουν απόδοση για να θερμάνουν επαρκώς ένα χώρο. Επίσης το υγρό που καίνε είναι αρκετά ακριβό και άρα ασύμφορο. Είναι όμως μια καλή διακοσμητική επιλογή για την κύρια κρεβατοκάμαρα, αφού η χρήση του θα δώσει έναν αέρα ρομαντισμού στο δωμάτιο. Δεν χρειάζονται καμινάδα και η τοποθέτηση τους είναι πανεύκολη.

– Ένα άλλο είδος που έχει εμφανιστεί πρόσφατα είναι οι εστίες που καίνε διάφορα εναλλακτικά, οικολογικά υλικά. Τέτοια υλικά είναι η βιομάζα (pellet), οι μπριγκέτες από τα άχρηστα μέρη της βιομηχανικής ξυλείας, το άχυρο, τα υπολείμματα καλαμποκιού, το βαμβάκι και άλλα. Έχουν αρκετά καλή απόδοση και αποκτούν χρόνο με το χρόνο φανατικούς οπαδούς.

– Υπάρχουν τζάκια που λειτουργούν με ηλεκτρισμό. Στην ουσία πρόκειται για μεγάλα αερόθερμα που στην πρόσοψή τους μιμούνται εικονικά την καύση των ξύλων. Δηλαδή μοιάζουν σαν να βλέπουμε φλόγες στην τηλεόραση… Τα αποφεύγουμε και για λόγους αισθητικής αλλά και γιατί είναι πολύ ενεργοβόρα.

1. Πυρότουβλο: που είναι η πιο συνήθης περίπτωση υλικού από όλες και ταιριάζει περισσότερο σε κλασικά σπίτια, αφού το πυρότουβλο ήταν παλιότερα η μόνη επιλογή. Είναι πολύ όμορφο υλικό αλλά δυστυχώς καθόλου αποδοτικό. Οι απώλειες θερμότητας σε μια εστία πυρότουβλου φτάνουν έως και το 90%, αφήνοντας το μηδαμινό 10 % να θερμάνει το χώρο. Έτσι έχουμε σαν αποτέλεσμα να νιώθουμε έντονη ζέστη μόνο στα 2 μέτρα γύρω από το τζάκι, και όταν απομακρυνόμαστε από αυτό να νιώθουμε τον υπόλοιπο χώρο παγωμένο. Σίγουρα λοιπόν ένα τέτοιο τζάκι χρειάζεται και συμπληρωματική πηγή θέρμανσης. Είναι όμως η πιο οικονομική λύση για να έχουμε ένα κανονικό τζάκι στο σπίτι μας.

2. Μαντέμι: ή αλλιώς χυτοσίδηρος. χρησιμοποιήται από τα τέλη του 19ου αιώνα και είναι “παιδί” της βιομηχανικής επανάστασης. Στην εποχή της Art Nouveau πρωταγωνίστησε σε όλα τα “μοντέρνα” σπίτια και ειδικά στην Αγγλία, για πολλά χρόνια, αποτελούσε τη μοναδική λύση για τη κατασκευή τζακιού. Είναι πολύ πιο αποδοτικό από το πυρότουβλο αφού το μαντέμι λειτουργεί θερμοσυσσωρευτικά και αντανακλά θερμότητα στο χώρο. Οι απώλειες του φτάνουν παρόλα αυτά το 70%. Μπορεί να βρει τη θέση του σε κλασικά και μοντέρνα στιλ διακόσμησης και είναι και αυτό αρκετά οικονομικό στην αγορά του.

3. Ενεργειακά: που είναι συσκευές που διαθέτουν πόρτα και λειτουργούν σα σόμπες, αλλά με μορφή τζακιού. Η καύση πλέον γίνεται σε μια κλειστή εστία και όλη η θερμότητα μεταφέρεται στο πάνω μέρος του τζακιού. Κατόπιν με ειδικές περσίδες ο θερμός αέρας διοχετεύεται στον χώρο που βρίσκεται το τζάκι, μέσω του φαινόμενου της ελεύθερης ροής. Με αυτόν τον τρόπο οι απώλειες μειώνονται κατά πολύ και κάνουμε μεγάλη οικονομία στο προϊόν καύσης. Αυτό που πρέπει να προσέξουμε στα ενεργειακά τζάκια είναι πως επειδή είναι κλειστά, χρειάζεται μια εισαγωγή φρέσκου αέρα μέσα στην εστία τους για να τα τροφοδοτεί με οξυγόνο, που είναι απαραίτητο για τη διαδικασία της καύσης. Στην αγορά θα βρούμε πλέον πολλές εταιρείες τέτοιων τζακιών, που από την έρευνα που θα κάνετε θα καταλάβετε οτι είναι σχετικά ακριβά.

4. Θερμοδυναμικά: εστίες προηγμένης τεχνολογίας που λειτουργούν όπως τα ενεργειακά, μόνο που εδώ η προσθήκη ειδικών μηχανισμών και ανεμιστήρων, τους δίνει τη δυνατότητα να οδηγούν το θερμό αέρα όπου εμείς θέλουμε! Αυτό σημαίνει ότι λειτουργούν σαν η κύρια πηγή θέρμανσης με αποτέλεσμα να είναι αποδοτικά και με φτηνό κόστος κατανάλωσης καυσίμου. Παρόλο λοιπόν που η αγορά και η τοποθέτηση τους στοιχίζει πολύ, είναι μια λύση που πλέον πολλοί επιλέγουν.

5. Θερμουδραυλικά: είναι αυτά που είναι η τελευταία λέξη της τεχνολογίας. Συνδυάζουν τα οφέλη των θερμοδυναμικών τζακιών με τη λειτουργία καλοριφέρ, αφού διαθέτουν ειδικά τοιχώματα που ζεσταίνουν νερό και το διοχετεύουν σε σώματα μέσα στο χώρο. Έτσι έχουμε 2 σε ένα : αισθητικά άρτιο τζάκι και αποδοτικό καλοριφέρ. Φυσικά δεν χρειάζεται να σας πω οτι είναι πανάκριβα, αλλά αποδίδουν μεγάλα ποσοστά θερμότητας, με χαμηλή κατανάλωση καύσιμης ύλης. Άρα συμφέρουν πολύ…

Και ήρθε η ώρα της διακόσμησης! Το τζάκι είναι το κέντρο του σπιτιού. Γι’ αυτό και το προσαρμόζουμε πάντα στο στιλ που έχουμε επιλέξει για το υπόλοιπο σπίτι. Οι επιλογές είναι πολλές και εξαρτιούνται από το σχήμα, το υλικό και τη θέση του τζακιού. Άρα καταλαβαίνετε ότι και στο θέμα τζάκι, όπως και όλα στη διακόσμηση, είναι καθαρά θέμα προσωπικού γούστου.

Συμβουλές που θα σας βοηθήσουν να κάνετε το τζάκι σας όμορφο…

– Όταν επιλέγουμε κάποιο κλασικό στιλ για το χώρο μας καλό είναι το τζάκι να στολιστεί με μια πρόσοψη από μάρμαρο ή γρανίτη. Πολλές από αυτές, συνήθως οι πιο όμορφες και περίτεχνες, είναι πανάκριβες. Μπορούμε όμως να διαλέξουμε κάτι πιο απλό άρα και οικονομικότερο. Επίσης αποφεύγουμε να τονίσουμε πολύ την φούσκα του τζακιού με έντονα χρώματα και ταπετσαρίες γιατί αυτό χωρίζει το τζάκι στα 2 και κάνει το χώρο να φαίνεται χαμηλός σε ύψος. Πιο διακριτικές επιλογές θα κρύψουν τον όγκο του και θα το ενσωματώσουν στο χώρο καλύτερα. Καλό θα ήταν η φούσκα να έχει παραλληλόγραμμο σχήμα και όχι το σύνηθες τραπέζιο, που δίνει μια πιο ρουστίκ νότα.

– Αν αγαπάμε τα μοντέρνα στιλ και ο χώρος μας αποφασίσουμε να διακοσμηθεί με βάση κάποιο από αυτά, προσαρμόζουμε ανάλογα και το τζάκι. Επιλέγουμε εστίες μακρόστενες που τοποθετούνται παράλληλα με το πάτωμα και πολλές φορές αρκετά πιο ψηλά από αυτό. Προσπαθούμε να κρύψουμε τον όγκο του τζακιού με κατασκευές από γυψοσανίδα, ώστε να φανεί μέρος του κελύφους και χρησιμοποιούμε παρόμοια χρώματα με αυτό. Δηλαδή όσο πιο απλά τόσο πιο καλά…

– Τέλος αν είμαστε οπαδοί των παραδοσιακών τζακιών, επιλέγουμε μια όμορφη πέτρα και επενδύουμε γύρω από την εστία. Κατασκευάζουμε φούσκα σε σχήμα τραπεζίου και τη χωρίζουμε από την εστία με ένα όμορφο ξύλινο φαρδύ ράφι. Το τζάκι θα θυμίσει αμέσως την αισθητική των υπέροχων Ελληνικών χωριών. Μια εναλλακτική πολύ όμορφη και οικονομικότερη λύση είναι να διαλέξουμε ένα στρογγυλεμένο τζάκι, να το αφήσουμε γυμνό από επένδυση και να το βάψουμε με ένα ματ λευκό χρώμα. Το αποτέλεσμα θα μας θυμίσει παλιά ρουστίκ τζάκια της νησιωτικής Ελλάδας! Απλότητα και αρχοντιά δηλαδή…

Για το τέλος άφησα μια πολύ σημαντική συμβουλή. Όταν αποφασίσετε να τοποθετήσετε τζάκι στο χώρο σας, κάνετε πρώτα μια πολύ καλή έρευνα στην αγορά. Συμβουλευτείτε ένα διακοσμητή και αν αυτό σας φαίνεται δύσκολο, βρείτε κάποιον καλό τεχνίτη που να ξέρει καλά τη δουλειά του. Έτσι θα είσαστε σίγουροι ότι το αποτέλεσμα θα είναι σωστό και όμορφο…