Παιδιά: Γιατί οι ερωτήσεις είναι το μυστικό όπλο της σύγχρονης ανατροφής;

Όσο μεγαλώνει το παιδί σου, τόσο πιο πολύ νιώθεις πως το manual που σου έδωσαν στο μαιευτήριο (αυτό που δεν υπήρξε ποτέ) δε σε καλύπτει πια. Οι φωνές δε δουλεύουν, οι απειλές δεν έχουν αποτέλεσμα και το “γιατί έτσι είπα εγώ” σε φέρνει σε θέση άμυνας. Κι όμως, υπάρχει κάτι απλό, ανθρώπινο και ανατρεπτικό που μπορεί να αλλάξει τα πάντα στη μεταξύ σας επικοινωνία: οι ερωτήσεις. Όχι ρητορικές, ούτε ύπουλες. Ανοιχτές, ξεκάθαρες και γεμάτες πρόθεση σύνδεσης. Η γονεϊκή επικοινωνία δε χρειάζεται να είναι μάχη. Δε χρειάζεται να μετράς πόντους υπακοής. Αντί να προσπαθείς να πείσεις με λόγια, ξεκίνα να ρωτάς. Η ερώτηση δεν είναι υποχώρηση, είναι στρατηγική. Και είναι η πιο αποτελεσματική που έχεις στα χέρια σου.

Οι ερωτήσεις ενεργοποιούν τη σκέψη, όχι την αντίσταση

Όταν ρωτάς αντί να διατάζεις, δίνεις στο παιδί σου χώρο να σκεφτεί. Κι αυτό δεν είναι μικρό πράγμα. Τα παιδιά δεν αλλάζουν στάση επειδή τους το είπες, αλλά επειδή το σκέφτηκαν μόνα τους. Αν του πεις “βάλε το μπουφάν γιατί θα κρυώσεις”, θα σε αγνοήσει. Αν του πεις “πώς νομίζεις ότι θα νιώσεις έξω χωρίς μπουφάν;”, του αφήνεις την επιλογή να σκεφτεί. Κι όταν το παιδί καταλήγει μόνο του σε μια απόφαση, όχι μόνο την τηρεί πιο εύκολα αλλά αρχίζει και να εμπιστεύεται τον εαυτό του. Αυτό που λέμε, εσωτερικός οδηγός. Και σε μεγαλύτερες ηλικίες, όπως στην εφηβεία, αυτή η προσέγγιση είναι σωτήρια. Οι έφηβοι έχουν σχεδόν αυτόματο αντανακλαστικό να πουν “όχι”, όχι απαραίτητα γιατί διαφωνούν, αλλά γιατί θέλουν να νιώσουν ότι έχουν φωνή. Οι ερωτήσεις λειτουργούν σαν τρόπος να ενεργοποιήσεις θετική σκέψη αντί για αντίδραση. Αντί να τους πεις τι να κάνουν, ρώτησέ τους πώς πιστεύουν ότι πρέπει να χειριστούν την κατάσταση. Κι άφησέ τους να σου πουν.

Κατανόηση αντί για καβγά: οι ερωτήσεις αποκαλύπτουν τα “γιατί”

Πόσες φορές έχεις τσακωθεί χωρίς να ξέρεις γιατί; Πόσες φορές το “όχι” του παιδιού σου μοιάζει αυθαίρετο; Στην πραγματικότητα, πίσω από κάθε άρνηση υπάρχει μια αιτία. Μπορεί να νιώθει ότι δεν ακούστηκε, ότι αδικείται ή ότι κάτι άλλο το απασχολεί. Μια απλή ερώτηση όπως “τι σου φαίνεται άδικο σε αυτό;” ή “τι θα προτιμούσες να γίνει;” μπορεί να ξεμπλοκάρει την ένταση. Αντί να μαντεύεις, ρώτα. Θα εκπλαγείς με το πόσα μπορείς να μάθεις όταν δεν υποθέτεις. Και κάτι ακόμα. Αν σου απαντήσει με γκρίνια ή με μια δικαιολογία που δε στέκει, μη βιαστείς να την απορρίψεις. Πολύ συχνά, οι πρώτες δικαιολογίες είναι σημάδι ότι μέσα του κάτι αρχίζει να μετακινείται. Δεν είναι άρνηση, είναι το πρώτο βήμα για να διαμορφώσει μια νέα στάση. Εσύ μένεις εκεί, ακούς και συνεχίζεις να ρωτάς. Όχι πιεστικά, αλλά με ειλικρινές ενδιαφέρον.

Δέσμευση, όχι συμμόρφωση: χτίζεις χαρακτήρα, όχι υπακοή

Όταν ζητάς από το παιδί σου να διαλέξει ανάμεσα σε δύο επιλογές, του δίνεις αίσθηση ελέγχου. Δεν του επιβάλλεις, το εμπλέκεις. “Θες να κάνεις πρώτα μπάνιο ή να διαβάσεις;” είναι πολύ πιο αποτελεσματικό από το “σήκω τώρα και μπες στο μπάνιο”. Εδώ δε μιλάμε για πανουργία, αλλά για ενσυνείδητη επικοινωνία. Μαθαίνεις στο παιδί να παίρνει αποφάσεις, να σέβεται τα όρια αλλά και να νιώθει ότι έχει φωνή μέσα στην οικογένεια. Και αυτό δεν είναι απλώς πρακτικό, είναι παιδαγωγικό. Το ίδιο ισχύει και για μεγαλύτερα παιδιά. Αντί να πεις “Θα είσαι σπίτι στις 10”, μπορείς να ρωτήσεις “Τι ώρα σκέφτεσαι να γυρίσεις απόψε;”. Τους δίνεις την ευκαιρία να δεσμευτούν μόνοι τους. Όταν η απόφαση βγαίνει από το ίδιο το παιδί, έχει άλλη βαρύτητα. Έχεις βοηθήσει να μπουν τα όρια, αλλά χωρίς να του στερήσεις τον έλεγχο. Και αυτή η δέσμευση, επειδή είναι δική του, κρατάει περισσότερο από κάθε τιμωρία.

Αν ψάχνεις τρόπους να γίνεις πιο πειστικός γονιός, δε χρειάζεσαι περισσότερους κανόνες αλλά καλύτερες ερωτήσεις. Η σχέση με το παιδί σου δε χτίζεται μέσα από διαταγές αλλά μέσα από διάλογο. Άκου, ρώτα, περίμενε. Η σιωπή του μπορεί να είναι επεξεργασία, η αντίστασή του μπορεί να είναι φόβος ή μπέρδεμα. Ακόμα και όταν αρχίζει να πετάει “κουφές” δικαιολογίες, ίσως είναι η στιγμή που κάτι μέσα του αρχίζει να αλλάζει. Μη βιαστείς να τον “φέρεις στα συγκαλά του”. Η πειθώ δεν είναι επιβολή, είναι μια πρόσκληση. Κι αυτή η πρόσκληση ξεκινά με ένα “εσύ τι λες;”.

Κεντρική εικόνα και εικόνες άρθρου: iStock