PRS: Η εξέταση που μπορεί να προβλέψει τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού, χρόνια πριν την εμφάνιση της νόσου

Ο καρκίνος του μαστού είναι αντιμετωπίσιμος, σύμφωνα με τους επιστήμονες, αρκεί να διαγνωσθεί έγκαιρα. Κάθε γυναίκα οφείλει να ακολουθεί πιστά τις συμβουλές του γυναικολόγου και να ενημερώνεται για τις νέες εξετάσεις. Το PRS είναι εκείνη που μπορεί να προβλέψει τη νόσο πολλά χρόνια πριν την εμφάνιση της και πρέπει να μάθεις τα πάντα. 

H Μίνα Χιωνά ΜSc, PhD Διδάκτωρ Βιοχημείας / Μοριακής Βιολογίας, Business Development Manager, Κέντρο Προληπτικής Ιατρικής και Μακροβιότητας, Όμιλος ΒΙΟΙΑΤΡΙΚΗ εξηγεί όλες τις λεπτομέρειες για το προληπτικό γενετικό τεστ.

Ένα από τα μεγαλύτερα ευρήματα των επιστημονικών μελετών των τελευταίων χρόνων είναι ότι το DNA μας, αποτελεί το 50% της αιτιολογίας των περισσότερων χρόνιων ασθενειών (1). Mε άλλα λόγια, με την πάροδο του χρόνου, νοσούμε όχι μόνο εξαιτίας του τρόπου ζωής μας, αλλά και γιατί ο καθένας μας, λόγω του ξεχωριστού DNA του, εμφανίζει ηλικιοεξαρτώμενη γενετική προδιάθεση για την εκάστοτε ασθένεια.

Ο καρκίνος του μαστού είναι η πιο συχνά εμφανιζόμενη μορφή καρκίνου και η κύρια αιτία θανάτων σχετιζόμενων με καρκίνο στις γυναίκες (2).Υπολογίζεται ότι περίπου το 5-10% όλων των καρκίνων του μαστού οφείλονται σε μεταλλάξεις υψηλού κινδύνου σε γονίδια ευαισθησίας στον καρκίνο του μαστού (3). Πέρα όμως από τη γενετική προδιάθεση που προκαλείται από μεταλλάξεις υψηλού κινδύνου σε καίρια γονίδια, ο καρκίνος του μαστού, σύμφωνα με τελευταίες μελέτες, έχει κι ένα υψηλό πολυγονιδιακό βαθμό κληρονομικότητας (4).

Τι σημαίνει αυτό: Όλοι οι άνθρωποι αποτελούμαστε από τα ίδια γονίδια. Παρόλα αυτά, μικρές διαφορές στον κώδικα του DNA παρατηρούνται μεταξύ των ατόμων, καθιστώντας τον καθένα μας μοναδικό. Αυτές οι διαφορές ονομάζονται γονιδιακές παραλλαγές ή πολυμορφισμοί. Ο καθένας μας διαφέρει από το διπλανό του κατά περίπου 10εκατομμύρια πολυμορφισμούς. Σύμφωνα με την επιστημονική βιβλιογραφία, η ύπαρξη συγκεκριμένων πολυμορφισμών στο DNA μας, αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο νόσησης, καθιστώντας μας πολύ πιο ευάλωτους σε καρκίνο του μαστού (5). 

Το προληπτικό γενετικό τεστ PRS (PolygenicRiskScore),αποτελεί σήμερα ένα πολύ ισχυρό «εργαλείο» της γονιδιωματικής Ιατρικής για την πρόληψη του καρκίνου του μαστού. Το τεστ χρησιμοποιεί τεχνολογία αιχμής (SNParray), και ελέγχει την ύπαρξη εκατοντάδων χιλιάδων πολυμορφισμών στο DNA μας , οι οποίοι αθροιστικά αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο νόσησης (Πολυγονιδιακός Κίνδυνος).

Ουσιαστικά τοPRSτεστ, εντοπίζει το ποσοστό του γενετικού ρίσκου της εκάστοτε εξεταζόμενης για ανάπτυξη καρκίνου του μαστού σε κάποια φάση της ζωής της, συγκριτικά με το μέσο γενετικό ρίσκο του πληθυσμού.

Το τεστ γίνεται με απλή αιμοληψία, χωρίς να απαιτείται ειδική προετοιμασία και τα αποτελέσματα εξάγονται σε διάστημα μερικών εβδομάδων.

Ποια η  χρησιμότητα του PRS test

Ένα υψηλό PRS σκορ προειδοποιεί για μια υψηλή προδιάθεση πριν την ανάπτυξη ασθένειας. Το ερώτημα που τίθεται συχνά στους γιατρούς, σε σχέση με αυτό το τεστ, αφορά στο γιατί είναι σημαντικό να γνωρίζει κάποιος από νωρίς εάν έχει αυξημένη γενετική προδιάθεση για καρκίνο του μαστού και κατά πόσο η γνώση αυτή μπορεί να προλάβει την ασθένεια. Η απάντηση είναι πως η έγκαιρη πρόληψη, αλλά και η αντιμετώπιση των παραγόντων κινδύνου, με ορθές επιστημονικά παρεμβάσεις μπορούν να μειώσουν, ακόμη και να εξαλείψουν, τον κίνδυνο νόσησης.

Ο εξειδικευμένος γιατρός, έχοντας το αποτέλεσμα του PRS τεστ, μπορεί να καταρτίσει ένα εξατομικευμένο πλάνο προληπτικού ελέγχου για την εξεταζόμενη, το οποίο μπορεί να αρχίζει νωρίτερα στην ηλικία, να περιλαμβάνει περαιτέρω εξειδικευμένο έλεγχο, επιπρόσθετο γενετικό έλεγχο για σπάνιες μονογονιδιακές μεταλλάξεις, ή/και αλλαγή τρόπου ζωής.

Ο τακτικός και εξατομικευμένος προληπτικός έλεγχος μπορεί να συντελέσει σε πρώιμη διάγνωση, η οποία συνήθως συνεπάγεται και καλύτερη πρόγνωση της ασθένειας, ή ακόμη και σε αποφυγή εμφάνισης της ασθένειας. Σε οικογένειες μάλιστα που παρουσιάζουν βεβαρημένο ιστορικό καρκίνου του μαστού, το PRS τεστ είναι εξαιρετικά χρήσιμο, κυρίως εάν γίνει νωρίτερα στην ηλικία. Όσο πιο νωρίς αρχίσουν οι προληπτικές δράσεις, τόσο μεγαλύτερες οι πιθανότητες εξάλειψης του κινδύνου.

Ποιους αφορά
Καθώς η γενετική προδιάθεση για καρκίνο του μαστού υπάρχει από τη γέννηση και δεν αλλάζει με την ηλικία, και με δεδομένο ότι η πρόληψη καθίσταται πιο αποτελεσματική όταν ξεκινάει από νωρίς, το PRS τεστ γίνεται μια φορά και προτείνεται για όλες τις γυναίκες άνω των 18 ετών. Για κάποιες ομάδες ωστόσο, το τεστ είναι ακόμη πιο αναγκαίο, καθώς μπορεί να αποδειχτεί σωτήριο. Αυτές οι ομάδες είναι οι νεαρές γυναίκες με βεβαρημένο οικογενειακό ιστορικό Καρκίνου του Μαστού, και ιδιαίτερα οι συγγενείς πρώτου βαθμού ασθενών με Καρκίνο Μαστού, που νόσησαν σε νεαρότερη ηλικία, κάτω των 45 ετών.

Σε πρόσφατη μελέτη η οποία δημοσιεύτηκε στο κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό Nature Communications, απεικονίζεται πως το PRS για Καρκίνο του Μαστού μπορεί να συνδυαστεί με το οικογενειακό ιστορικό πρώιμου καρκίνου του μαστού της μητέρας, (δηλ. εμφάνιση του καρκίνου στη μητέρα σε ηλικία κάτω των 45 ετών), για μια πρόβλεψη ακριβείας εμφάνισης της ασθένειας σε συγγενείς πρώτου βαθμού (6). Πιο αναλυτικά, και σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης, γυναίκες με ένα μέσο PRS σκορ και πρώιμο οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού είχαν ένα κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου 32,5%. Ο συνδυασμός πρώιμου οικογενειακού ιστορικού καρκίνου του μαστού και υψηλού PRS αύξησε περαιτέρω τον κίνδυνο στο 49% (6). 

Η πρόληψη αποτελεί σήμερα το κλειδί για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού. Η σύγχρονη τεχνολογία που πλέον διαθέτουμε, καθιστά εφικτή την εξατομικευμένη πρόληψη, μέσω της αξιολόγησης της μοναδικής βιολογίας του καθενός μας. Ας μην ξεχνάμε ότι, σε οποιαδήποτε περίπτωση είναι καλύτερα να γνωρίζουμε γιατί μόνο εάν γνωρίζουμε μπορούμε να προλάβουμε.

Βιβλιογραφία

1. Tinca JC Poldermanet al. Meta-analysis of the heritability of human traits based on fifty years of twin studies.Nat Genet 2015 Jul;47(7):702-9.
2. Bray, F. et al. Global cancer statistics 2018: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries. CA Cancer Clin. 68, 394–424 (2018).
3. Economopoulou, P., Dimitriadis, G. &Psyrri, A. Beyond BRCA: new hereditary breast cancer susceptibility genes. Cancer Treat. Rev. 41, 1–8 (2015).
4. Michailidou, K. et al. Association analysis identifies 65 new breast cancer risk loci. Nature 551, 92–94 (2017). 
5. Khera AV et al. Genome-wide polygenic scores for common diseases identify individuals with risk equivalent to monogenic mutations Nat Genet, 2018 Sep;50(9):1219-1224.
6. Mars Ν. et al. The role of polygenic risk and susceptibility genes in breast cancer over the course of life. Nat Commun,2020 Dec 14;11(1):6383